1. Giới thiệu

Trong bào chế mỹ phẩm, dầu (oils) không chỉ là thành phần nền mang hoạt chất mà còn ảnh hưởng mạnh đến tính chất cảm quan, khả năng hấp thu, độ bền nhũ tương và hiệu quả dưỡng da. Việc lựa chọn loại dầu phù hợp đòi hỏi hiểu biết sâu về đặc tính lý–hóa, nguồn gốc, chỉ số HLB, cũng như tương tác với các thành phần khác trong công thức.

2. Phân loại dầu trong mỹ phẩm theo đặc tính lý–hóa

2.1. Phân loại theo nguồn gốc

Nhóm	Đặc trưng	Ưu điểm	Hạn chế
Dầu tự nhiên (Natural Oils)	Chiết từ thực vật (jojoba, argan, hạnh nhân…)	Giàu acid béo, phytosterol, vitamin E	Dễ oxy hóa, biến chất, mùi đặc trưng
Dầu este tổng hợp (Synthetic Esters)	IPM, CCTG, Isononyl Isononanoate…	Cảm giác “dry touch”, ổn định cao	Thiếu dưỡng chất sinh học tự nhiên
Dầu silicon (Silicone Oils)	Dimethicone, Cyclopentasiloxane	Tạo hiệu ứng “silky”, giảm nhờn, bảo vệ da	Không thân thiện môi trường, khó phân hủy
Dầu khoáng (Mineral Oils)	Paraffin, White Oil	Trơ, ổn định, ít dị ứng	Không tương thích với hoạt chất phân cực cao

2.2. Phân loại theo mức độ lan tỏa (Spreadability)

Độ lan tỏa thể hiện tốc độ và diện tích dầu phủ trên da – yếu tố quyết định cảm giác đầu tiên khi sử dụng sản phẩm.

Nhóm lan tỏa	Đặc tính cảm quan	Ví dụ điển hình
Rất cao	Cảm giác khô, nhẹ, bay hơi nhanh	Cyclopentasiloxane, IPM
Trung bình	Cảm giác mềm, mịn, hấp thu vừa phải	Jojoba Oil, Argan Oil, CCTG
Thấp	Cảm giác dày, bao phủ, tạo màng	Mineral Oil, Castor Oil, Lanolin Oil

3. Các chỉ số kỹ thuật quan trọng khi lựa chọn dầu

3.1. Độ phân cực (Polarity Index)

Phân cực ảnh hưởng đến khả năng hòa tan hoạt chất, tương thích với hệ nhũ hóa, và cảm giác da.

Dầu phân cực cao: hấp thu nhanh, hỗ trợ hòa tan các hoạt chất phân cực (vitamin C ester, acid hữu cơ).
→ Ví dụ: Isopropyl Palmitate, Jojoba Oil, Ethylhexyl Palmitate.
Dầu phân cực thấp: bền oxy hóa, giúp tạo màng dưỡng.
→ Ví dụ: Mineral Oil, Hydrogenated Polydecene.

Ứng dụng:
Trong serum hoặc lotion nhẹ, nên chọn dầu có độ phân cực trung bình đến cao;
Trong kem dưỡng đậm đặc hoặc balm, ưu tiên dầu phân cực thấp để tạo film bảo vệ.

3.2. Chỉ số HLB yêu cầu (Required HLB of the oil phase)

Mỗi loại dầu có HLB yêu cầu khác nhau để nhũ hóa ổn định trong hệ O/W hoặc W/O.

Loại dầu	Required HLB	Gợi ý nhũ hóa phù hợp
Mineral Oil	10	Polysorbate 80, Ceteth-20
Isopropyl Myristate	11	PEG-100 Stearate, Glyceryl Stearate SE
CCTG (Caprylic/Capric Triglyceride)	9–11	Polyglyceryl-6 Distearate, Olivem 1000
Dimethicone	4	Silicone emulsifier (cetyl dimethicone copolyol)

Lưu ý: Sự sai lệch HLB >1,5 so với yêu cầu thường dẫn đến hiện tượng tách pha, giảm độ bền cơ học và biến đổi cảm quan theo thời gian lưu trữ.

3.3. Chỉ số Iod (Iodine Value) và chỉ số Peroxide

Đây là các thông số phản ánh mức độ bão hòa của acid béo và khả năng bị oxy hóa.

| Chỉ số Iod cao (>100) | Dầu dễ oxy hóa, cần bảo quản kín, thêm Tocopherol hoặc BHT.
→ Ví dụ: Linseed Oil, Rosehip Oil. |
| Chỉ số Iod thấp (<80) | Ổn định, phù hợp cho công thức có hạn dùng dài.
→ Ví dụ: Coconut Oil, Mineral Oil. |

3.4. Chỉ số khúc xạ (Refractive Index – RI)

Chỉ số RI ảnh hưởng đến độ bóng và độ trong suốt của công thức, đặc biệt trong serum hoặc dầu dưỡng.

Dầu có RI cao (1.47–1.48): cho hiệu ứng bóng, sáng (Argan, Castor).
Dầu có RI thấp (1.44–1.46): cho cảm giác nhẹ, trong mờ (CCTG, IPM).

4. Tác động của cấu trúc acid béo đến cảm giác và chức năng

Cảm giác da chịu ảnh hưởng lớn bởi độ dài chuỗi carbon và mức độ bão hòa của acid béo trong dầu:

Loại acid béo	Đặc tính cảm quan – chức năng	Ví dụ dầu giàu thành phần này
Lauric (C12:0)	Kháng khuẩn, dễ bay hơi	Dầu Dừa
Oleic (C18:1)	Mềm, dưỡng ẩm sâu, nhưng dễ gây bít tắc	Olive Oil, Sweet Almond Oil
Linoleic (C18:2)	Phục hồi hàng rào da, không gây bít tắc	Grapeseed, Sunflower
Palmitic (C16:0)	Tăng độ đặc, bảo vệ lớp sừng	Shea Butter, Palm Oil
Stearic (C18:0)	Tạo độ nhớt, tăng độ ổn định cơ học	Cocoa Butter

Tỷ lệ Linoleic/Oleic cao (>1) thường mang lại cảm giác khô thoáng, phù hợp da dầu.
Ngược lại, tỷ lệ thấp (<1) cho cảm giác đậm đặc, phù hợp da khô.

5. Ảnh hưởng của dầu đến cảm quan và độ ổn định nhũ tương

5.1. Cảm quan (Sensory profile)

Cảm giác da có thể mô tả định lượng bằng bản đồ cảm quan (Sensory Map), gồm:

On application: độ trơn, độ lan tỏa.
After feel: độ ẩm, độ bóng, độ dính.
Các nghiên cứu (C. Dürig et al., Int. J. Cosmetic Sci., 2022) cho thấy dầu ester và dầu silicon thường được người dùng đánh giá cao nhất ở tiêu chí “dry touch”.

5.2. Ổn định nhũ tương

Dầu có Độ nhớt thấp và phân cực cao → tăng khả năng nhũ hóa nhưng dễ gây tách lớp nếu chọn sai HLB.
Dầu trơ, không phân cực → tăng độ bền oxy hóa nhưng cần hỗ trợ cơ học (khuấy tốc độ cao, polymer ổn định).

Kết hợp gợi ý:

60–70% dầu tự nhiên (tác dụng sinh học) + 30–40% dầu ester (ổn định & cảm quan) giúp tối ưu hiệu quả và tính ổn định.

6. Ứng dụng lựa chọn dầu theo dạng bào chế

Dạng bào chế	Yêu cầu đặc tính dầu	Loại dầu khuyến nghị

Serum dầu (oil serum)

Khô nhanh, dễ thấm, không dính

Squalane, CCTG, Jojoba

Kem dưỡng ẩm (emulsion cream)

Tạo độ mềm, mịn, giữ ẩm lâu

Argan, Sweet Almond, Isononyl Isononanoate

Dầu tẩy trang (cleansing oil)

Dễ nhũ hóa, không để lại màng

IPM + PEG-20 Glyceryl Triisostearate

Kem chống nắng (sunscreen base)

Ổn định UV filter, bám da tốt

Isododecane, Castor Oil, Hydrogenated Polydecene

Dầu massage

Trượt lâu, bền oxy hóa

Mineral Oil, Macadamia Oil

7. Khuyến nghị kỹ thuật khi phối hợp dầu trong công thức

Cân bằng phân cực: phối hợp dầu có độ phân cực khác nhau (ví dụ: Jojoba + IPM) để tối ưu cảm giác.
Bổ sung chất chống oxy hóa: 0.05–0.2% Tocopherol hoặc 0.01% BHT để ổn định dầu thiên nhiên.
Tối ưu pH và độ nhớt: dầu không phân cực có thể tách pha ở pH > 8, cần polymer ổn định (Carbomer, Acrylates/C10-30).
Kiểm soát nhiệt độ pha dầu (70–75°C) khi nhũ hóa để tránh oxy hóa sớm và mất mùi tự nhiên.
Bảo quản kín, tránh ánh sáng UV – đặc biệt đối với dầu chứa nhiều acid không bão hòa.

KẾT LUẬN

Việc lựa chọn dầu trong bào chế mỹ phẩm là một quy trình khoa học đa yếu tố, bao gồm:

Đặc tính lý–hóa (HLB, polarity, viscosity, RI, iodine value)
Cảm quan thực nghiệm (spreadability, after-feel, tackiness)
Mục tiêu sản phẩm và loại da người dùng

Một công thức thành công thường đạt sự cân bằng giữa hiệu quả sinh học – độ ổn định – và trải nghiệm cảm giác, thông qua việc phối hợp hợp lý các nhóm dầu tự nhiên, ester tổng hợp và dầu silicon.

🧴 BỘ CÂU HỎI THƯỜNG GẶP (FAQ): LỰA CHỌN LOẠI DẦU PHÙ HỢP TRONG BÀO CHẾ MỸ PHẨM

1. Tại sao việc lựa chọn loại dầu lại quan trọng trong công thức mỹ phẩm?

Dầu là thành phần nền trong nhiều sản phẩm như kem dưỡng, serum, hay dầu tẩy trang.
Nó ảnh hưởng trực tiếp đến:

Cảm giác khi thoa (nhờn, khô, mịn, nhẹ),
Khả năng hòa tan hoạt chất,
Độ ổn định nhũ tương,
Và độ bền oxy hóa của toàn công thức.
Một lựa chọn dầu sai có thể dẫn đến tách pha, biến đổi cảm quan hoặc giảm hiệu quả hấp thu hoạt chất.

2. Dầu tự nhiên và dầu tổng hợp khác nhau như thế nào trong bào chế mỹ phẩm?

Dầu tự nhiên (Natural oils): chiết từ thực vật, chứa nhiều acid béo thiết yếu, tocopherol và phytosterol – có lợi cho da nhưng dễ bị oxy hóa.
Dầu tổng hợp (Synthetic esters): như IPM, CCTG – cho cảm giác “dry touch”, ổn định, không mùi.
Trong thực tế, R&D thường phối hợp cả hai nhóm để đạt được cân bằng giữa hiệu quả dưỡng da và độ bền cảm quan.

3. Dầu nào phù hợp cho da dầu, da khô, và da nhạy cảm?

Loại da	Dầu phù hợp	Đặc tính nổi bật
Da dầu	Jojoba Oil, Squalane, CCTG	Hấp thu nhanh, không bít tắc
Da khô	Argan Oil, Sweet Almond Oil, Shea Butter	Giữ ẩm lâu, tạo màng bảo vệ
Da nhạy cảm	Meadowfoam Oil, Rice Bran Oil	Dịu nhẹ, ít acid tự do, ít gây kích ứng

4. Chỉ số HLB của dầu ảnh hưởng thế nào đến độ ổn định nhũ tương?

Mỗi loại dầu có HLB yêu cầu riêng (Required HLB) để tạo nhũ tương ổn định.
Nếu hệ nhũ hóa không phù hợp (HLB lệch quá ±1,5), nhũ tương có thể tách pha sau thời gian bảo quản.
Ví dụ:

Mineral Oil có required HLB ~10,
IPM cần HLB ~11.
→ Cần chọn chất nhũ hóa tương thích (như Polysorbate, Glyceryl Stearate SE, Olivem 1000).

5. Dầu có phân cực khác nhau ảnh hưởng gì đến cảm giác trên da?

Dầu phân cực cao: hấp thu nhanh, ít nhờn (Jojoba, IPM).
Dầu phân cực trung bình: cân bằng giữa thấm và ẩm (Argan, CCTG).
Dầu phân cực thấp: tạo lớp film giữ ẩm, thích hợp kem ban đêm (Mineral Oil, Castor Oil).
Việc phối hợp các dầu có phân cực khác nhau giúp tạo cảm giác đa tầng và ổn định hơn.

6. Chỉ số Iod và Peroxide có ý nghĩa gì trong lựa chọn dầu?

Chỉ số Iod cao (>100): dầu giàu acid béo không bão hòa, dưỡng tốt nhưng dễ oxy hóa.
Chỉ số Iod thấp (<80): dầu bền oxy hóa, thích hợp công thức có hạn dùng dài.
→ Dầu có Iod cao cần thêm Tocopherol (Vitamin E) hoặc BHT để ổn định.

7. Dầu có ảnh hưởng đến khả năng hấp thu hoạt chất trong da không?

Có. Dầu có độ phân cực và cấu trúc gần với lipid biểu bì sẽ tăng cường hấp thu xuyên biểu bì (Transdermal Absorption).
Ví dụ: Isopropyl Myristate (IPM) được sử dụng như chất tăng hấp thu (penetration enhancer) cho Retinol, Niacinamide hoặc Vitamin E.

8. Có nên dùng 100% dầu tự nhiên trong công thức dưỡng da không?

Không nên.
Mặc dù dầu tự nhiên giàu hoạt tính sinh học, nhưng tính ổn định kém và dễ bị oxy hóa, biến mùi.
Các công thức chuyên nghiệp thường phối hợp 60–70% dầu tự nhiên + 30–40% dầu este tổng hợp để ổn định cảm quan và tăng độ bền bảo quản.

9. Dầu có thể gây bít tắc lỗ chân lông không (Comedogenicity)?

Một số dầu chứa nhiều acid oleic (như Olive Oil, Avocado Oil) có chỉ số comedogenic cao, dễ gây mụn nếu dùng nồng độ lớn.
Dầu có tỷ lệ linoleic/oleic cao (như Grapeseed Oil, Rosehip Oil) lại có tính “non-comedogenic”, phù hợp cho da dầu – mụn.

10. Làm thế nào để giảm hiện tượng tách lớp trong công thức chứa nhiều loại dầu khác nhau?

Duy trì tỷ lệ dầu/nhũ hóa phù hợp (thường 20–25% tổng công thức).
Dùng nhũ hóa kép (primary + co-emulsifier).
Khuấy trộn tốc độ cao (2.000–4.000 rpm) khi tạo nhũ.
Kiểm soát nhiệt độ đồng nhất giữa pha dầu và pha nước (~70°C).
Sử dụng polymer ổn định (Carbomer, Xanthan Gum).

11. Dầu có ảnh hưởng đến khả năng bảo vệ hàng rào da (Skin Barrier) không?

Có.
Các dầu giàu acid linoleic và ceramide precursors giúp phục hồi lipid lớp sừng, giảm TEWL (mất nước qua da).
Ví dụ: Sunflower Oil, Argan Oil, Safflower Oil là các dầu giúp tái tạo hàng rào da hiệu quả.

12. Làm sao để chọn dầu phù hợp cho sản phẩm chống nắng hoặc makeup base?

Dầu cần độ khúc xạ cao (RI 1.47–1.48) → tăng độ bóng và khả năng phản chiếu ánh sáng.
Ổn định UV, không phản ứng với UV filter.
Ví dụ: Isononyl Isononanoate, Castor Oil, Dimethicone là lựa chọn phổ biến cho kem chống nắng và nền trang điểm.

13. Dầu silicon có an toàn trong mỹ phẩm không?

Các loại Dimethicone, Cyclopentasiloxane đã được CIR và SCCS đánh giá là an toàn ở nồng độ sử dụng thông thường.
Chúng không gây bít tắc, tạo cảm giác trượt mượt và cải thiện khả năng bám da.
Tuy nhiên, xu hướng “green cosmetics” hiện nay ưa chuộng thay thế bằng ester tự nhiên có cảm giác tương tự (như C15-19 Alkane, Neossance Hemisqualane).

14. Có nên phối hợp nhiều loại dầu trong một công thức không?

Nên, vì mỗi loại dầu có ưu điểm khác nhau về cảm quan, độ hấp thu và độ bền.
Phối hợp 2–4 loại dầu với độ phân cực và độ nhớt khác nhau giúp tạo cảm giác đa lớp, ổn định và sang trọng hơn.
Ví dụ:

Jojoba (phân cực trung bình) + IPM (nhẹ) + Argan (dưỡng ẩm sâu).

15. Dầu trong công thức có thể bị oxy hóa theo thời gian, làm sao kiểm soát?

Thêm chất chống oxy hóa (Tocopherol, BHT, Ascorbyl Palmitate).
Bảo quản trong bao bì tối màu, kín khí.
Tránh đun dầu quá 80°C khi pha chế.
Có thể bổ sung Chelating agent (Disodium EDTA) để ngăn xúc tác oxy hóa do ion kim loại.

16. Có công thức nào giúp lựa chọn dầu nhanh theo mục tiêu sản phẩm không?

Mục tiêu công năng	Gợi ý dầu chính
Dưỡng ẩm – phục hồi da	Argan, Olive, Sweet Almond
Serum hấp thu nhanh	Jojoba, IPM, Hemisqualane
Dầu tẩy trang	CCTG, IPM, PEG-20 Glyceryl Triisostearate
Dầu dưỡng tóc	Mineral Oil, Dimethicone, Macadamia Oil
Chống lão hóa	Rosehip, Evening Primrose, Rice Bran

17. Làm sao để đo cảm giác dầu khách quan trong R&D?

Có thể sử dụng:

Bản đồ cảm quan (Sensory Mapping) theo tiêu chí trơn – khô – dính – bóng.
Tốc độ bay hơi và độ lan tỏa (spreadability test).
Viscosity đo bằng Brookfield Viscometer để đánh giá độ đặc.
Kết hợp với đánh giá cảm quan người dùng (panel test) để tối ưu lựa chọn dầu.

18. Dầu có ảnh hưởng đến pH và độ nhớt công thức không?

Dầu không làm thay đổi pH trực tiếp nhưng có thể ảnh hưởng đến độ nhớt và khả năng nhũ hóa.
Dầu nặng (như Shea Butter) tăng độ đặc; dầu nhẹ (như CCTG) làm công thức lỏng hơn.
Điều chỉnh bằng cách tăng polymer hoặc nhũ hóa phụ (cetyl alcohol, glyceryl stearate).

19. Dầu có thể thay thế hoàn toàn nước trong sản phẩm không chứa nước không?

Có, trong các dạng như balm, dầu massage, dầu dưỡng.
Tuy nhiên, cần kiểm soát độ nhớt, oxy hóa, và thêm chất chống oxy hóa phù hợp.
Các công thức anhydrous thường có hạn dùng ngắn hơn sản phẩm chứa nước.

20. Xu hướng lựa chọn dầu hiện nay trong mỹ phẩm “xanh” là gì?

Dầu sinh học tinh chế (biotechnological oils): Squalane từ mía, Hemisqualane từ lên men thực vật.
Ester tự nhiên phân hủy sinh học: Cetiol C5, Cetiol Sensoft.
Dầu lạnh ép – Cold Pressed Oils: giữ nguyên dưỡng chất tự nhiên.
Các loại dầu này vừa thân thiện môi trường, vừa đạt cảm giác da hiện đại tương tự silicon.

🌐 1. Tài liệu khoa học & cơ sở hóa lý (cơ sở R&D)

Nội dung	Liên kết đề xuất	Ghi chú
Tính chất hóa lý của dầu mỹ phẩm, viscosity, HLB	https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov	Cơ sở dữ liệu hóa chất quốc gia Hoa Kỳ (NIH)
Tài liệu về độ nhớt, hệ nhũ tương, công thức mỹ phẩm	https://pubs.acs.org	Tạp chí khoa học của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ (ACS)
Hướng dẫn về chỉ số HLB và tính tương thích dầu – chất nhũ hóa	https://chem.libretexts.org	Nguồn học thuật mở – giải thích chi tiết HLB
Nghiên cứu độ ổn định nhũ tương	https://www.sciencedirect.com	Nền tảng nghiên cứu khoa học quốc tế (Elsevier)
Bảng chỉ số viscosity của các loại dầu nền	https://cosmetics.specialchem.com	Thư viện dữ liệu R&D mỹ phẩm toàn cầu

🧴 2. Tài liệu chuyên ngành mỹ phẩm (Cosmetic Science)

Nội dung	Liên kết đề xuất	Ghi chú
Từ điển thành phần mỹ phẩm quốc tế (INCI)	https://ec.europa.eu/growth/sectors/cosmetics	Cổng thông tin chính thức của EU về mỹ phẩm
Đánh giá độ an toàn nguyên liệu dầu, ester, triglyceride	https://www.cir-safety.org	Cosmetic Ingredient Review (CIR – Hoa Kỳ)
Quy định mỹ phẩm ASEAN	https://aseancosmetic.org	Hiệp hội Mỹ phẩm ASEAN
Dữ liệu an toàn hóa chất	https://echa.europa.eu	Cơ quan Hóa chất Châu Âu (ECHA)
Báo cáo kỹ thuật về dầu nền, ester, silicone oil	https://cosmeticseurope.eu	Tổ chức mỹ phẩm Châu Âu

4.6/5 - (5 bình chọn)

👁️ 47 lượt xem